Các nhiễm khuẩn da thường gặp vào mùa nắng nóng

BS. Hoa Tấn Dũng

Mùa nắng nóng, không khí oi nồng khiến cơ thể ra nhiều mồ hôi, tiết chất bã nhờn là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn xâm nhập cơ thể và gây ra nhiều bệnh viêm da nhiễm khuẩn,hay gặp nhất là ở trẻ em. Một số người chỉ nghĩ là một bệnh ngoài da đơn giản, nhưng nhiều hình thái nhiễm trùng da nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe.

1.Viêm da mủ là một bệnh ngoài da, khi da bị trầy xước, tổn thương và nhiễm khuẩn sẽ xuất hiện mụn mủ. Nếu không kiên trì hỗ trợ điều trị bệnh sẽ rất dễ tái phát và có khả năng lây lan nhanh sang bề mặt da xung quanh hoặc có thể lây sang người khác.

Nguyên nhân và triệu chứng

Nguyên nhân gây ra bệnh viêm da mủ ở trẻ em và người lớn là khác nhau.

Trẻ em: Trẻ em bị viêm da mủ do làn da còn non, mỏng. Trong quá trình tắm rửa hoặc chỉ cần chất liệu của quần áo, khăn, mũ… không đảm bảo cũng rất dễ gây kích ứng, bị tổn thương và làm cho vi khuẩn có cơ hội phát triển gây nên bệnh viêm da mủ.

Người lớn: Nguyên nhân bị viêm da mủ do làm việc, tiếp xúc nhiều với môi trường bụi bẩn, ăn uống đồ nóng, dùng mĩ phẩm không phù hợp hoặc do da dầu...

Triệu chứng bệnh viêm da mủ với mỗi người lại có những biểu hiện khác nhau. Các dấu hiệu nhận biết  ban đầu thông thường là xuất hiện những sẩn mụn có mủ dưới da, gây sưng, ngứa và cảm giác đau.Viêm da mủ chủ yếu do tụ cầu khuẩn, thường xuất hiện ở nang lông và có hai hình thái lâm sàng:

Viêm nang lông nông: Tổn thương chủ yếu ở lỗ chân lông. Khi bị vi khuẩn xâm nhập, lỗ chân lông ban đầu xuất hiện mủ, ngứa và sưng nhẹ, xung quanh lỗ chân lông xuất hiện quầng viêm đỏ và sau 3 -7 ngày thì biến mất để lại lớp vẩy và tự bong, bện này thường hay gặp ở các vùng có nhiều lông như ở mặt trước ngoài hai cẳng chân, vùng nách, vùng ria mép.

Viêm nang nông sâu: Quanh nang lông có xuất hiện nhiều mụn, mụn to và sưng có thể làm da trông gồ ghề. Viêm nang nông sâu thường nằm ở vùng dễ bị tổn thương và ra nhiều mồ hôi như gáy, cằm, hõm nách, vùng lưng... một số viêm nang lông sâu do sự nhiễm khuẩn lan rộng làm cho ổ viêm nặng hơn, to hơn và đau hơn nhiều, và lúc này gọi là nhọt.

Nhọt thường hay mọc ở cằm, đầu, lưng, cánh tay,hoặc dưới mông và một số vị trí khác.

Nếu nhọt to, số lượng nhiều có thể kèm theo sốt, hạch bạch huyết sưng đau. Nhọt ở trong ống tai rất đau và có thể ảnh hưởng đến thính giác.

Nhọt ở quanh miệng còn gọi là “đinh râu” rất nguy hiểm vì có thể gây viêm tắc tĩnh mạch xoang hang, dễ dẫn đến nhiễm khuẩn huyết có thể ảnh hưởng đến tính mạng.

Nhọt cụm còn gọi là “hậu bối” là nhọt tập trung thành cụm, thường gặp ở gáy, lưng, mông, do tụ cầu vàng có độc tính rất cao, hay gây bệnh ở người già yếu, nghiện rượu, đái tháo đường, ăn uống kém. Khi vỡ mủ có nhiều ngòi lỗ chỗ như tổ ong, có thể có biến chứng nhiễm khuẩn huyết ảnh hưởng đến tính mạng.

2. Chốc: chốc có nhiều hình thái lâm sáng:

Chốc lây: nguên nhân  yếu do cầu khuẩn. Có thể gặp ở cả trẻ em và người lớn, nhưng thường gặp nhiều ở trẻ sơ sinh. Bệnh thường bị ở những vùng quanh lổ tự nhiên như quanh mũi, quanh miệng rồi sau dần dần lây sang các vùng da khác như đầu, cổ, tay, chân , mông và bệnh có khả năng lây lan khá cao. Khi chốc bị ở trên đầu gây bết tóc dính tóc và dân gian hay gọi là sài đầu . Biểu hiện là việc tạo thành những đám vẩy vàng dính bết tóc lại thành lọn, khi bóc lớp vảy ra thì lớp da bên dưới rất mỏng, có dịch và mủ chảy ra.

Chốc loét: Có biểu hiện nghiêm trọng hơn chốc lây. Ban đầu xuất hiện mụn nước hoặc mụn mủ nhỏ sau đó lây lan ra tạo thành mảng lớn, rất ngứa và đau, dần dần thương tổn loét to và sâu gây đau nhiều. Chốc loét hay gặp là cổ chân, cẳng chân, cổ tay,bụng.

Hăm kẽ: Hăm kẽ rất hay gặp ở trẻ em bụ bẫm, và các bé không được chăm sóc tốt. Hăm kẽ thường thấy ở nếp cổ, bẹn, kẽ mông, nếp gấp khuỷu tay, nếp gấp đùi, gấp nhương chân do mồ hôi ứ đọng là điều kiện tốt để vi khuẩn và nấm men phát triển gây bệnh. Những dấu hiệu tổn thương thường thấy là các đám đỏ, mụn mủ, trợt da, tiết dịch, phía ngoài thường có viền tróc da mỏng, kèm theo ngứa và đau rát, làm cho trẻ hay quấy khóc.

Chốc ở trẻ sơ sinh : Thường là bọng nước lớn vở nhanh để lại vết chợt nông, bong vảy mỏng, có khi vảy da cuộn lại từng lớp như bánh tráng cuốn.

Chốc mép: Tổn thương đơn độc hoặc kèm theo các tổn thương khác do liên cầu khuẩn. Hai kẽ mép bị nứt trợt, rớm dịch, đóng vẩy vàng dễ chảy máu, đau rát gây khó ăn, khó uống. Có thể lây do uống chung chén, dùng chung khăn mặt.

3. viêm quầng: viêm quầng thường do vi khuẩn streptococi pyogenes tăng độc tố gây nên, một số cas thương tổn ở mặt được tìm thấy do liên cầu nhóm A, thương tổn ở chân thì tìm thấy liên cầu khuẩn non-A, đôi khi kết hợp cả với tụ cầu nhất là ở các trường hợp có ổ loét mãn tính ở da trước đó.

Khởi bệnh đột ngột sốt cao, 39-40 độ C, kèm theo rét run, đau đầu, buồn nôn, nôn mửa, ở những các thể có sức đề kháng yếu có thể li bì, vật vã, trẻ em có thể có co giật, sưng đau hạch lân cận. Tại chỗ sắp tổn thương da căn hơn, đau tự nhiên, sờ nắn vào đau tăng lên. Đầu tiên xuất hiện một vết đỏ nhỏ, sau đó sang ngày thứ 2 lan dần ra ngoại vi xung quanh thành mảng, cứng. Đám da thương tổn cao hơn mặt da, bờ rõ ranh giới rõ với da lành, trên bề mặt da nơi thương tổn đỏ tươi hay thẩm màu và thương thấy hình ảnh giống như vỏ quýt, có thể có bọng nước ở giữa, đôi khi có loét hoại tử. Sờ nắn vào vùng tổn thương thấy cứng, chắc và đau tăng lên. Viêm quầng ở trẻ sơ sinh thường gặp ở bụng, ở trẻ lớn thường gặp ở mặt, tai, da đâu, người lớn hay gặp ở chân, tay nhiều hơn mặt. trong bệnh viêm quầng xét nghiệm  công thức máu đảo chiêu, bạch cầu tăng, đa nhân trung tính tăng, Albumin niệu nếu có tổn thương ở thân.
Làm sao điều trị?

Các bệnh nhiễm trùng da rất dễ lây lan nên việc giữ gìn vệ sinh đồng thời kết hợp với các cách hỗ trợ điều trị  là rất cần thiết.

Nguyên tắc điều trị là phải dùng kháng sinh để diệt khuẩn và chăm sóc tốt, đúng cách tại vị trí tổn thương cho đến khi lành. Đối với mỗi hình thái lâm sáng của bệnh, bác sĩ sẽ có thuốc điều trị thích hợp. Tuy nhiên, bệnh nhân cần đến khám tại các cơ sở y tế để được điều trị sớm, tránh gặp các biến chứng nguy hiểm như viêm cầu thận, nhiễm trùng huyết… Đặc biệt, bệnh nhân tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh, thuốc bôi tại chỗ có chữa corticosteroid, đắp lá…vì có thể làm cho bệnh trở nặng hơn, nguy kịch hơn, có thể biến chứng nặng hơn. Không nên cào gãi nhiều vì gây tổn thương thêm và lan rộng thương tổn. Nên nhớ không được chích nặn những mụn đang viêm tấy, chưa hóa mủ…vì dễ  gây biến chứng nhiễm khuẩn sâu hơn.

Phòng bệnh và điều trị:

Phòng bệnh: Cách phòng bệnh các bệnh nhiễm trùng da hiệu quả nhất là phải vệ sinh thân thể sạch sẽ. Cần hạn chế tiếp xúc với môi trường bụi bẩn, hóa chất độc hại. Rửa mặt và tắm rửa thường xuyên tránh để da ra quá nhiều mồ hôi, bẩn và nhờn (đây là những điều kiện tốt để vi khuẩn phát triển trên da). Mặc quần áo sạch sẽ và dùng những chất vải không gây kích ứng da, nhất là với trẻ sơ sinh. Nên khám và chữa triệt để sớm các bệnh về da có sẵn để tránh nhiễm khuẩn thứ phát. Tránh làm trầy xướt, tổn thương da hở là điều kiện tốt để vi khuẩn xâm nhập.

Bổ sung thực phẩm chứa nhiều vitamin E , vitamin C và những thực phẩm hay nước uống có tính mát gan, giải độc gan, thanh lọc cơ thể, ăn chế độ ăn nhiều đạm giúp tăng cường sức đề kháng của cơ thể, giúp da cũng như các cơ quan khác của cơ thể chống lại những vi khuẩn gây viêm da.

Không nên ăn quá nhiều đồ cay, nóng, thức ăn nhiều dầu mỡ và thức uống có hàm lượng đường cao. Hạn chế uống rượu bia, thuốc lá.

Điều trị :

Kháng sinh đường toàn thân nhóm kháng sinh phổ rộng. liều lượng thì tùy thuộc vào trọng lượng cơ thể người bệnh. Có thể tiêm hoặc uống nếu trẻ uống dễ.

Chăm sóc tại chỗ: chấm dung dịch màu trong khi thương tổn còn chảy dịch như: castelani, milian, eosin.., khi thương tổn khô dịch thì dùng mỡ hoặc kem kháng sinh bôi tại chỗ…tắm dung dịch thuốc tím pha loang 1/20000 để sát trùng thương tổn tránh tự lây lan.