TÓM TẮC THÔNG TIN VỀ BỆNH TAY CHÂN MIỆNG

BS. Hoa Tấn Dũng, Bệnh viện  Da liễu Trung ương Quy Hòa

1.    Đại cương.
Bệnh Tay – Chân – Miệng (HFMD) là một bệnh gây biểu hiện lâm sàng là tổn thương mụn nước ở lòng bàn tay, chân và chợt niêm mạc miệng.
Năm 1959 Alsop dùng thuật ngữ tay – chân – miệng mô tả dịch xảy ra ở Anh. Những năm  sau đó thông báo bệnh xảy ra khắp Thế giới.
Bệnh xảy ra dịch ở vùng có khí hậu ôn hoà, bệnh theo mùa và thường kéo dài, phổ biến hơn vào những tháng ấm áp. Ở những vùng nhiệt đới và bán nhiệt đới bệnh này có mặt khắp mọi nơi.
Nhiễm gây bởi Entero virus.
2. Căn nguyên và bệnh sinh:
Bệnh HFMD phổ biến nhất  do Coxsackie virus A16 hoặc Entero virus. bệnh này lây truyền từ người sang người bởi miệng – miệng, phân miệng và lây lan cao. Tỉ lệ mắc bệnh cao ở trẻ em dưới 10 tuổi, trẻ lớn tỉ lệ mắc thấp hơn, người lớn hiếm khi mắc bệnh mà thường là ở giai đoạn nhiễm vi russ huyết không triệu chứng.
Viruss xâm nhập vào niêm mạc miệng và hồi tràng sau 24h chúng vào máu rồi lan ra vùng  mô dạng Lympho. HFMD có thời gian ủ bệnh ngắn 3-6 ngày, sau 72h xâm nhập vào máu, sau đó virus sinh sôi ở tế bào đích  là niêm mạc miệng, da bàn tay, bàn chân. Ngày thứ 7 có kháng thể trong huyết thanh và virus biến mất trong máu và vị trí xâm nhập sau khi khỏi bệnh.
3. Lâm sàng.
* Có thể có tiền triệu báo trước 12 – 24h: Sốt nhẹ, Khó chịu, Đau bụng,viêm long hô hấp trên.
* Tổn thương cơ bản:
Niêm mạc: Chợt niêm mạc miệng, thường xuất hiện nhiều nhất ở vòm cứng, lưỡi và niêm mạc miệng. Thương tổn ban đầu là dát đỏ hoặc sẩn đỏ, kích thước 2- 8 mm sau đó thành mụn nước mềm, thành mỏng dễ vỡ, màu xám xung quanh có quầng đỏ. Giai đoạn mụn nước ngắn hiếm khi nhìn thấy, mụn nước vỡ để lại vết chợt nông có quầng đỏ xung quanh, nhiều thương tổn nhỏ có thể liên kết thành thương tổn lớn.
Triệu trứng cơ năng là đau miệng, bỏ ăn.
Tổn thương da: xuất hiện đồng thời hoặc sau tổn thương miệng, ở tay phổ biến nhiều hơn chân. Đặc biệt là mu tay, bề ngoài ngón tay, ngón chân và bề ngoài bàn tay.
Tổn thương dát, sẩn đỏ xen kẽ tổn thương mụn nước.
Tổn thương có thể xuất hiện ở mông, vùng gối, cá biệt lan toả rải rác khắp toàn thân.
Hầu hết các trường hợp không điều trị cũng tự khỏi sau 7 – 10 ngày không để lại sẹo.
4. Mô bệnh học
* Thượng bì:
Mụn nước ở thượng bì chứa nhiều bạch cầu đơn nhân và đa nhân  Trung tính, Phù nề gian baò, Phù nề trong tế bào và thoái hoá dạng bóng hơi. Tuỳ theo tuổi tổn thương có hiện tượng ly gai tế bào, Có thể hoại tử khu trú lớp tế bào đáy hình thành bọng nước ở trung bì
* Trung bì:
Thường phù nề, Xâm nhập viêm đa dạng tế bào xung quanh mạch máu gồm Lymphobào và bạch cầu đa nhân trung tính, Tzanck test: không có tế bào đa nhân khổng lồ
5. Chẩn đoán. Chủ yếu dựa vào lâm sàng:
- Loét miệng.
- Mụn nước xen lẫn ban đỏ ở bàn tay và bàn chân, có thể ở gối, mông.
- Dựa vào xét nghiệm
+ELISA: phát hiện IgE đặc hiệu của virus
+Phân lập virus bằng nuôi cấy trong tế bào
+PCR: giúp chẩn đoán chính xác và nhanh
6. Điều trị.
* Bệnh này thường tự khỏi sau 7-10 ngày do đó chỉ điều trị triệu chứng.
+ Bôi tại chỗ bằng dung dịch Diclonin Hydđrochlorid, Lidocain. Dung dịch Milian,    kem Acyclovir 5% .
+ Hạ sôt bằng paracetamol nếu trẻ có sốt.
7. Tiến triển và tiên lượng.
Nhìn chung bệnh này có ít nhiều ảnh hưởng đến dấu hiệu toàn thân như: Sốt nhẹ, khó chịu, đau họng, một vài trường hợp sốt cao, ỉa chảy.
*Có thể có biến chứng viêm não do Entero viuss gây sốt cao và biểu hiện thần kinh như đau đầu, tăng phản xạ, tăng phản xạ gân xương. Những trường hợp này nên đưa trẻ đi bệnh viện.

*Biến chứng nghiêm trọng hiếm xảy ra: Viêm cơ tim, viêm màng não, viêm não màng não, liệt.
* Nếu mắc phải trong 3 tháng đầu thai kỳ có thể gây sẩy thai.
8. Một số hình ảnh lâm sàng :